श्रीमती शैलजा मुळे

बी.ए(मानसशास्त्र), एम.ए.(कौन्सिलिंग शैक्षणिक मानसशास्त्र), बी.एड.एम.एड.

• शिक्षक गौरव पुरस्काराच्या मानकरी.
• व्यवसाय मार्गदर्शनाचा अनेक वर्षे अनुभव
• शैक्षणिक व्यवस्थापनासंबंधी मार्गदर्शन.
• अध्यापनक्षमतेविषयी कार्यशाळा आयोजन.
• मार्गदर्शकतज्ज्ञ ह्या नात्याने विविध प्रकारच्या शिबिरात सहभाग.
• विविध प्रसारमाध्यमातून मतप्रदर्शन, मुलाखती व मार्गदशन.

आपल्या दहावीतल्या मुलांना कुणीही काही म्हटलं तरी अकरावी -बारावीचं शिक्षण द्यावंच लागणार आहे. आपली मुलं दहावीमध्ये चौदा किंवा पंधरा वर्षाची असतात. तेव्हापासून त्यांना कोणत्याही व्यवसायात घालणं, यात कुठलंही उदिष्ट साध्य होत नाही. त्यामुळे त्यांना अकरावी – बारावी करावी लागणार आहे.

अकरावीसाठी महाविद्यालय कोणतं निवडावं? आता दादरच्या परिसरातल्या सगळ्यांनाच रूपारेल कॉलेज हवं. त्याला नाव आहे. मग शेजारचं ‘कीर्ती’ का नको? महाविद्यालय निवडायचा अर्थ असा की आपल्या पाल्याला तिथे सहजासहजी जाता आलं पाहिजे. बसचा संप झाला, गाड्या चालल्या नाहीत, तरी मुलांना चालत जाता आलं पाहिजे.

कुठली शाखा निवडायची, हाही एक प्रश्न आहे. मराठी पालकांसमोर दोनच पर्याय असतात. ‘वाणिज्य’ आणि ‘विज्ञान’ शाखा. कारण त्यावर आम्ही शिक्कामोर्तबच केलंय. या दोन शाखा हुशार लोकांच्या आहेत. पण तिथे जाऊन काहीही न करणारे लोकही आहेतच.

‘होम सायन्स’ला ‘होम सायन्स, आर्ट्स’ आणि ‘सायन्स’ असे दोन भाग आहेत. त्याच्यात गणित सोडून सगळे विषय आहेत. भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र
हे विषय आहेत. बालमानसशास्त्र आहे. इंटिरियरिंग आहे. केटरिंग, कुकरी,बेकरी आहे. सगळे दुनियाभरचे विषय. होम इकॉनॉमिक्स आहे. अकाऊन्ट्स आहे. मिनिमम कॉम्पेनस्टरी व्होकेशनल कोर्स MCVC आहे. यात इंग्रजी आणि हिंदी विषय सक्तीचे आहेत. कोणतेही तीन पेपर संगणकाचे घेता येतात. हॉटेल मॅनेजमेन्ट, टुअर हे विषय घेता येतात किंवा ऑफीस मॅनेजमेंटचे तीन विषय घेता येतात. अकरावी – बारावीनंतर अठरा वर्ष पूर्ण झाली असतील तर त्यांना नोकरीत जाता येतं आणि नोकरीत जाताना डिस्टन्स लर्निंगची पुढची पदवी घेता येते. नाही तर त्यांना तेरावीत अॅडमिशन दिली जाते. तेरावीला गेल्यानंतर त्यांना इतर काही करायचं असेल तर हरकत नाही.

कुठे तरी आपल्या डोक्यात असतं. अकरावी – बारावी टेक्निकल केलं की, थेट इंजिनीयरिंगला प्रवेश मिळतो. थेट प्रवेश मिळत नाही, पण अॅप्लिकेशन करायला संधी आहे. आम्ही अकरावी – बारावी टेक्निकल केलं म्हणून आम्हाला इंजिनीयरिंगला प्रवेश मिळतो, असं नाहीय. तुम्हाला सर्व प्रोसिजरमधून जावं लागतं. पण त्या मुलांचा फायदा एवढाच होतो की, प्रयोगांची परीक्षा शाळा किंवा ज्युनियर कॉलेजमध्ये होते. त्यामुळे मार्क ज्यादा मिळतात.

डॉक्टर आणि इंजिनीयरिंग भरपूर आहेत. इंजिनीयरिंगलाही सिरॅमिक इंजिनीयरिंग असा एक प्रकार आहे. बायो मेडिकल इंजिनीयरिंग हा एक आहे. बायो इन्फॉरमेटिक हा एक प्रकार आहे. टेलिकॉम इंजिनीयरिंग सॅटेलाइट आहे. रिमोट सेन्सिंग आहे. अभियांत्रिकी शिक्षणात इंजिनीयरिंगचे वेगवेगळे प्रकार आहेत.

अकरावी – बारावीनंतरच्या इंजिनीयरिंगच्या फॉर्मबरोबर एक बुकलेट असतं, त्याच्यात सगळ्या इंजिनीयरिंगच्या शाखांची माहिती दिलेली असते. बारावीच्या रिझल्ट अगोदर वर्तमानपत्रांतून जाहिराती येतात. तिथेही माहिती दिलेली असते.

दुसरं क्षेत्र मेडिकल. वैद्यकीय शिक्षण वाईट नाहीय, पण तुमचा पाल्य ते करू शकतो का? पाल्याला विज्ञानाचे कुठलेच विषय आवडत नसतात. रक्त पाहिलं तर भीती वाटते. मग त्यांना वैद्यकीय शिक्षण कसं जमणार?

या शास्त्रात एक रिसर्च लाइन आहे. फार्माकॉलॉजी आणि पॅथॉलॉजी. जी सी.टी. होते. त्याचा अभ्यासक्रम आणि बारावीचा अभ्यासक्रम सारखाच आहे.

शेतकीशास्त्र किंवा अॅग्रिकल्चरल हे नवीन क्षितीज नाही. आपली मुलं जात नाहीत. का तर मातीत कसं काम करणार? हात नाही का खराब होणार? म्हणून यांना शेतकीशास्त्र नको. पण शेतकीशास्त्रात त्याला अनेक गोष्टी करता येण्यासारख्या आहेत. आज आपल्याकडे रिसॉर्टस् आली आहेत. सार्वजनिक उद्यानं आहेत. तिथे अॅग्रिकल्चर सायन्सचा विद्यार्थी लागतो.

हॉर्टिकल्चर आहे. बागबगीचे करायला ही मुलं उपयोगी येतात. शेतकीशास्त्रच शिक्षण दापोलीला कोकण कृषी विद्यापीठात शिकवलं जातं.

‘वेटरनरी सायन्स’ आणि ‘अॅनिमल हजबण्डरी’ या शाखा आहे. परळला ‘वेटरनरी कॉलेज’ आहे. जनावरांच्या डॉक्टराची गरज शेतकीक्षेत्रात आहे. फार्मास्युटिकलला आहे. कुठल्याही रिसर्च डेव्हलपमेंटला आहे. कॅन्सर रिसर्चमध्ये त्याची गरज आहे.

आता आपण बी.एस्सी.कडे वळू या. बी.एस्सी.तही बरेच प्रकार आहेत की एस्सी. फिजिक्स केलं, तर पुढे साउण्ड इलेक्ट्रॉनिक्सचा डिप्लोमा करता येतो. साउण्ड इलेक्ट्रॉनिक्स तुम्हाला म्युझिक इंडस्ट्रीत घेऊन जाते. जाहिरात विश्वात घेऊन जाते. दूरदर्शन, ऑल इंडिया रेडिओकडे तुम्हाला वळवत कुठे तरी परफॉर्मिंग आर्टच्या लाइनला नवीन क्षितिजं दिसतात.

साउण्ड अॅण्ड रेडिओ इंजिनीयरिंग हा कुठेही महाविद्यालयाचा कोर्स नाही. सेन्ट झेवियर टेक्निकलमध्ये हा कोर्स शिकवला जातो. कोल्हापूर, नागपूर, नाशिक विद्यापीठात हा अभ्यासक्रम आहे.

बी. एस्सी. फिजिक्स करून प्रायव्हेट अभ्यासक्रम केला, तरी उमेदवार संगणकाचा ऑपरेटर म्हणून काम करू शकतो. इंजिनीयर म्हणून काम करू शकतो. आज घराघरांत संगणक आहेत.

बी.एम.एम. म्हणजे बॅचलर ऑफ मास मीडिया. हा बारावीनंतरचा अभ्यासक्रम आहे. तुम्ही कुठल्याही शाखेत असा, प्रवेश मिळतो. हा तीन वर्षांचा अभ्यासक्रम आहे. ज्यांना पत्रकारिता करायचीय, त्यांच्यासाठी हा अभ्यासक्रम उपयुक्त आहे. फोटोग्राफी अॅडव्हर्टायझिंग, मास कम्युनिकेशन, कन्टेन्ट रायटिंग, वेब डिझायनिंग यासाठी हा अभ्यासक्रम महत्त्वाचा आहे. इथे भाषा चांगली पाहिजे. ती असेल तर भाषेच्या दिशेने जावं.

सायन्सवाल्या मुलांसाठी सायन्टिफिक कम्युनिकेशन हा कोर्स मराठी विज्ञान परिषदेने काढला. पण त्याच्याकडे किती मुलं जातात? जेमतेम आठ किंवा नऊ. याचा बराच उपयोग आहे. आज आपण वॉशिंग मशीन घ्यायला गेलो तर बरोबर एक छोटंसं मॅन्युअल देतात. हे मन्युअल लिहिणारे जे टेक्निकल रायटर असतात. ती पण एक विशिष्ट लाइन आहे. हा व्यवसाय आहे. अनेक जण घरी बसून लिहितायत आणि ज्यांना संगणक येतो, ते संगणकावरती लिहून ऑन लाइन पाठवतायत. हा सुद्धा एक प्रकार आहे.

तुम्हाला वारावीनंतर यू.डी.सी.टी.ला जाता येतं आणि वी.एस्सी. टेक.लाही जाता येतं. तुम्ही केमिकल टेक्नॉलॉजी, फूड ऑइल, सिरॅमिक कुटेही जाऊ शकता. य.डी.सी.टी.च्या कुठल्याही टेक्नॉलॉजीला जाता येतं. अर्थात, ही संशोधनाची लाइन आहे. तुमच्याकडे चौकस बुद्धी आहे ? ते तेवढं वाचतात का? विचार करतात का? हे सर्व महत्त्वाचं आहे. आपली मुलं याचा विचार करत असतील, तर या क्षेत्राकडे वळावं.

मध्यमवर्गाने यूपीएससीचा (UPSC) जरूर विचार करावा. पदवीधर झाल्यानंतर युनियन पब्लिक सर्व्हिस कमिशन, आयएएस, आयपीएस, आयआरएस असे अभ्यासक्रम आहेत. आपल्याकडे १५ टक्के कोटा असतो. तो वापरला जात नाही. यूपीएससी काळाची गरज आहे. आपली मुलं हुशार आहेत. झटक्यात उत्तीर्ण होतात.

यूपीएससीत ७२ विषय आहेत. त्यातून फक्त दोन विषय निवडायचे आहेत. छत्रपती शिवाजी टर्मिनसच्या समोर इन्स्टिट्यूट ऑफ अॅडमिनिस्ट्रेटिव करियर सेंटर आहे. तिथे महाराष्ट्रीय मुलांना फुकट कोचिंग दिलं जातं.

याचा अभ्यास तेरावी, चौदावीतच सुरू करावा, या परीक्षेला तीन वेळा बसता येतं. दोन वेळा नापास व्हायला परवानगी आहे. वयाच्या ३३ व्या वर्षापर्यंत मुलींना बसता येतं. मुलांना २८ वर्षापर्यंत, श्येड्युल कास्ट, श्येड्युल ट्राइब असेल तर ३० वर्षापर्यंत. जर कोणी सरकारी नोकरीत असेल तर ३५ वर्षापर्यंत परीक्षा देता येते.

महाराष्ट्रासाठी एमपीएससी आहे. त्याचं रैंकिंग महत्त्वाचं. पहिल्या ५०० मध्ये यावं लागतं. म्हणजे महाराष्ट्रात पोस्टिंग मिळतं. सोपे विषय घ्यायचे. सोपा विषय आहे इतिहास. आपल्याकडे १९४७ नंतर इतिहास झालाच नाही. मराठीत आहे. तुमचे विषय तुमच्या पदवीला निगडित लागत नाहीत. तुमची पदवी कोणतीही असेल, तुम्ही इथे कोणतेही विषय घेऊ शकता. या परीक्षेची एक खुबी आहे. तुम्ही प्रिलिमला असलात, उत्तीर्ण झालात. मुख्य परीक्षेला बसलात, नापास झालात. पुन्हा प्रिलिमला बसावं लागतं. म्हणून पहिल्या फटक्यात उत्तीर्ण व्हा.

कायदेविषयक अभ्यासक्रम आहे. सायबर लॉ किंवा इन्फर्मेटिव्ह लॉ. हे संगणकाशी जोडलं गेलंय. आज वकील झाल्यावर कोर्टात उभं राहायची गरज नाही. आम्ही संगणकावर फक्त पेपर तयार करू शकतो. आणि वकिलाला देतो. फॅमिली लॉला जाण्यासाठी शक्यतो आर्ट्स ग्रॅज्युएट असावा.

बारावीनंतर पाच वर्षाचा लॉचा अभ्यासक्रम आहे. पदवीनंतर तीन वर्षांचा आहे. बंगलोरला ‘नॅशनल स्कूल ऑफ लॉ’ आहे. तिथे प्रवेशाला वकिलांना अंकगणिताच्या सूत्राप्रमाणे विचार करता येतो का, हे महत्त्वाचे.