शाळा ही शिक्षण देणारी यंत्रणा आहे. शिक्षण देणे हे शाळेचे कार्य असते. पण शिक्षण द्यायचे म्हणजे नेमके काय करायचे असते? प्रश्न सोपा असला तरी उत्तर कठीण आहे. गुंतागुंतीचे आहे. मूळ प्रश्न कायम आहे. शिक्षणाचा हेतू काय आहे? शिक्षणाचे प्रयोजन काय आहे? एका परिसंवादात याच प्रश्नावर साधक-बाधक चर्चा सुरू असताना कोपऱ्यात बसलेला एक श्रोता उभा राहिला आणि म्हणाला, “एवढी चर्चा कशासाठी करता? शाळेचे मूलभूत कार्य ‘माणूस घडविण्यासाठी’ चालते.”

त्या दोन शब्दांनी प्रश्नाचा अचूक वेध घेतला होता. माणसातील माणुसकी जपण्यासाठी त्याच्या संस्कृतीचे जतन व संवर्धन करण्यासाठी आणि आणखी एका वरच्या स्तरावर मानव समाजाला नेण्यासाठी केले जाणारे समाजाभिमुख प्रयत्न हे शिक्षणाचे मूलभूत उद्दिष्ट आहे आणि अंतिम लक्ष्यही तेच आहे.

मी ‘माणूस’ आहे, इतर प्राण्यांपेक्षा वेगळा आहे, आपल्या अस्तित्वाला काही वेगळा अर्थ आहे याची जाणीव माणसामध्ये जेव्हा केव्हा प्रथम निर्माण झाली त्या क्षणापासून माणूस घडवण्याचे कार्य सुरू झाले आहे.

गेल्या शतकात आपण काय केले? कोणत्या घटकांचा विचार केला, कोणत्या अंगाने आपण माणूस घडवण्यासाठीच्या प्रश्नाला भिडलो याचा विचार नवीन शतकाच्या उंबरठ्यावर उभे असताना करायलाच हवा. त्यादृष्टीने केलेला प्रयत्न म्हणजे आपल्या हाती पडणारा प्रस्तुतचा ग्रंथ होय.

विविध तज्ज्ञांनी शिक्षण क्षेत्राचा घेतलेला वेध ४६ लेखांतून येथे ग्रथित केला आहे. प्रत्येक लेखक अनुभवसंपन्न असल्याने आपल्या विषयावर प्रकाशझोत टाकला आहे. शिक्षणाशी निगडित बहुतेक सारे विचार या ग्रंथात संग्रहित केल्याचे आढळून येईल.